Halt aan het hyacinthje

Ben jij van de ‘indiens’, de ‘echters’, de ‘voortsen’ en de ‘alsooks’? Best kans dat je dan ook het gebruik van ‘welke’ als betrekkelijk voornaamwoord niet schuwt. Lees in dat geval vooral verder. Mits je kunt tegen – hoe zal ik het noemen – ‘opbouwende kritiek’ :-). Ontdek hoe één woord je tekst – ja zelfs je imago – seksloos maakt en degradeert, én hoe je er eenvoudig weer schwung in krijgt (pfiew).

Waarom

‘Via de ruime hal bereikt u de keuken, welke van alle luxe is voorzien.’ Wat. Is. Dat. Toch? Ik verbaas me erover. En ik vraag me af: waarom in hemelsnaam? M’n tenen schieten er enorm van in de krul. Waarom verdwijnt de vlotte toon van sommige mensen als sneeuw voor de zon zodra ze in contact komen met een toetsenbord? Al tikkend lijkt er iets – onzekerheid? – naar boven te komen, waardoor ‘als’ ineens ‘indien’ wordt, ‘maar’ wordt vervangen door ‘echter’ en – en daar focus ik me nu even op – ‘welke’ in de plaats komt van ‘die’ of ‘dat’. ‘De vergadering welke volgende week plaatsvindt …’ Brr, brr, brr. Als je iemand spreekt, zeg je toch ook niet: ‘Wat vindt u van de bank welke in de showroom staat?’? Of: ‘Is dit die koffie welke je gister hebt gekocht?’? Waarom in geschreven tekst dan ineens wel? Waarom dan ineens gebruikmaken van een totaal andere, ondergestofte communicatiestijl?

Ah, daarom

Denkt iemand met ‘welke’ in plaats van ‘die’ of ‘dat’ verzorgder zakelijk Nederlands te schrijven? Of misschien zelfs indruk te maken? Wil diegene er een soort van ‘status’ aan ontlenen? Is het, met andere woorden, ‘een uiting van gewichtigdoenerij’, zoals het Prisma Stijlboek in 1993 stelt? Ik denk dat dat inderdaad zo is. Zodra een ‘verwelker’ iets op papier moet zetten, trekt hij of zij onmiddellijk Hyacinth Bouquet (je weet wel, van Keeping up appearances) uit de kast. Reden waarom ik deze muffe stijlvariant hierbij doop tot het ‘hyacinthje’.

Hyacinth, ho!

Maar WAAROM wil iemand de Hyacinth uithangen? Met wollige woorden als ‘welke’? Dat blijft voor mij een raadsel. In alle (vermoedelijke) onwetendheid slaat hij of zij de plank er in elk geval volledig mee mis. Sowieso is er he-le-maal niets aan te merken op ‘de woning die’ of ‘het rapport dat’. Het is echt niet minder verzorgd of minder professioneel, mochten de verwelkers dat denken. Maar waar het vooral om gaat: de kritische lezer ervaart het gebruik van ‘welke’ juist als muf, stijf, ouderwets en stroef taalgebruik – zeg maar dag met je handje, dus, naar deftigdoenerij.

Zeker: grammaticaal gezien is er niks mis met ‘de woning welke’ (wel met ‘het huis welke’, want ‘welke’ kan niet verwijzen naar een enkelvoudig het-woord, dat is hoe dan ook fout). Dus als je jezelf graag wegzet als middeleeuwse pruik met druipende ganzenveer, dan zeg ik: doen. Maar anders: halt aan het hyacinthje. Want eigenlijk zet je jezelf er een beetje mee voor schut. En dat mag, natuurlijk, moet je zelf weten. Maar onthoud wel: je maakt er geen bijster intelligente indruk mee en je vergroot de afstand tot je lezer. Was dat nou wel wat je wilde?

Dus

Schrijf de dingen gewoon zoals je ze ook zegt bij het koffiezetapparaat. En dan heb ik het niet over ‘me’ in plaats van ‘mijn’. Of over ‘is’ in plaats van ‘eens’. Wel over het gebruik van ‘als’ in plaats van ‘indien’, ‘maar’ in plaats van ‘echter’ en gaaaa zo maar door. Maar vooral: over het gebruik van ‘die’ of ‘dat’ in plaats van ‘welke’. Doe maar gewoon gewoon. Dat maakt je tekst een stuk lekkerder leesbaar. Je lezer voelt zich op die manier thuis in je verhaal, en jij houdt je imago hoog.

(AR)